Ориентот дома

Во рамницата на реката По, во ѕидини недопрени и денес е утврден ренесансниот град Ферара. Чуден град. Во јулското попладне, за време на сиестата кога сите продавници се затворени, а луѓето прибрани на семеен ручек, може да заличи на мало мирно гратче во кое штотуку влегува Таличниот Том во потрага по браќата Далтон. Веднаш потоа, како што авенијата на Кавур те носи подлабоко кон центарот, се преобразува во град од приказните со замоци, палати и паркови речиси целосно зачувани од времето на ренесансните владетели на градот, семејството Есте. Нивна е заслугата што Ферара го добила првиот урбанистички план, кој ја вброил меѓу првите градови во Европа кои биле проширени и изградени според претходно утврден план, а денес и ја овозможува титулата светско културно наследство под заштита на УНЕСКО. Ферара е чуден италијански град и покрај тоа што ренесансата се поврзува со Италија како амамот со Турција. 

Ферара

Ферара, знае да подзаличи и на дома. На јужната страна од градската романескно-готско-ренесансно-барокна катедрала е залепена низа од дуќани: мали со ориентални елементи. Првото што го помислив кога ги здогледав, исто како дома, исто како во чаршија! Недостигаа само букетите од опинци и лимените садови. И така, не толку темпераментите Италијанци, не турканицата и ѓубрето по улиците – карактеристични за повеќето италијански градови, колку оваа линија од стотина метри ориентални дуќани шлапнати среде овој ренесансен, хармоничен, мирен град, ме потсетија на дома. Затоа и не ме зачуди целосно непотребниот податок дека Ферара е збратимен град, меѓу другите, и со Битола и Сараево. 

1658 км воздушна линија југоисточно од Ферара се наоѓа Мармарис. Еден од ретките азиски градови што сум ги посетила. Бев мала, беше врело лето, имаше море, пристаниште со јахти и базар: различни везени платна што се веат на тезгите, вреќи со јаткасти овошја и недогледни пластични канчиња со зачини. И ништо не ме потсеќаше на дома, сè ми беше ново исто како што веројатно тогаш нов ми бил и мојот град. Но она што ми остана од мојата прва средба со Ориентот беа фстаците. Ги купувавме на рефус од големите вреќи од пред дуќаните на базарот. Во пластични кеси за замрзнување. И на балконот од апартманот – ист како и сите други од светските приморски градови, учев да ги вадам зеленкастите плодови од цврстата корупка без да си ги изгребам прстите или да си скршам заб.

Чифте амам

Потоа ги наоѓав и во Скопје. И засекогаш влегоа во множеството нешта кои говорат ориентално, а мене ми се дома. Заедно со кафето, леблебијата помешана со суво грозје, сармата, дуќаните, сокаците, чаршијата...

Ориентот дома. Никогаш не го гледав Скопје ориентално, пред да стигнам до катедралата на Св. Ѓорѓи во Ферара. Никогаш не размислував дека со кафето кое го пијам секое утро, повторувам некој ориентален ритуал. Впрочем, секое утро од голема порцеланска чаша, пијам турско кафе направено во Србија, додека прелистувам македонски, балкански, европски весници на интернет. А мајка ми сармата ја прави со телешко мелено месо на кое му додава парчиња свинска сланина. Мојот домашен ориент е испреплетен со мириси, вкусови и предмети од други места и времиња. И убаво е што мирисот на кафето се меша со мирисот на липите во јуни, а амамите се полни со слики, скулптури, музика, книги од вчера денес утре. И времињата и навиките се претопуваат природно, нежно и спонтано – дури и денес! Навистина, дури и денес, само многу ретко и понекаде.