Пост број 10

Не дека имам цел и желба да бројам, туку можам да ја видам бројката на постови веднаш штом го отворам блогспот.ком. Па си реков, една ваква заокружена бројка би можела да се означи. И во таа чест, еве еден пост за постовите.

Блогот кај нас направи бум некаде пред 7-8 години, кога блогерите беа присутни во телевизиски емисии и како колумнисти во печатените медиуми: на пр. „Неделно Време“ (неделник на веќе непостоечкиот дневен ведник „Време“) отстапуваше две големи страници за колумни на блогерите. Блог платформите денеска се лесно употребливи за тематски или општи информативни портали и онлајн весници, како и за ќошиња посветени на колумни во склоп на постојните информативни сајтови. Непосредноста и секојдневноста на Facebook и Twitter го преземаа приматот – еве и јас, ги ширам текстовите од мојот блог преку другите социјални мрежи. Ова ги става блоговите некако како во сенка, во заветрина, што овозможува да бидат преобмислени, да се направи пауза од нагли промени и да се искористи тоа што веќе го носат со себе.

Блогот може да биде дневник, нотес, плејлиста, лексикон, скрапбук, книга со есеи, раскази, секакви преводи, весник... Без разлика што ќе биде, самиот медиум бара авторот да има личен пристап, самиот те тера да пишуваш на одреден начин, да вметнеш лични приказни и примери, да внесеш проѕирност во начинот на кој се создава текстот, да овозможиш увид во она што се случува во главата... Секој пост во себе, не задолжително, но најчесто, го содржи и неговиот making of…

Индивидуалност и расцепканост, многу повеќе го опишуваат блогот, отколку да кажеме дека тој е само простор за искажување на својот став, денеска многу лесно е да се искаже став на кој било начин. Блогот дава можност сам да го уредуваш, да го претставиш ставот и да се заплеткаш помеѓу термините јавно и приватно, за да сфатиш, дека кога застануваш со еден текст, слика, песна на интернет, настапуваш јавно и имаш одговорност. Многу повеќе отколку на Facebook, што сега е веќе секојдневна алатка, овде сфаќаме дека тоа што го кажуваме го кажуваме во некој етер, некој го чита, до некого допираме и останува подолго, имаме можност да направиме влијание – потребно е да сме одговорни!

Блогот е еден поглед на еден човек. Секогаш различен и неповторлив. Како таков, тој дозволува да се пишуваат и потешки текстови. Но сепак, за мене, и тешките текстови не треба да бидат тешки, треба да се пишувани за поширока публика, не за специфична. Не е потребно да се употребуваат прецизни термини за да биде јасен некој концепт, може тоа и на поинаков начин. Луѓето се плашат да објавуваат потешки текстови, затоа што тие не носат со себе голем број на кликови – публиката не ги сака (!?). Да не генерализираме дека секој лесен текст треба да биде неписмена вест од две реченици. Па, сепак тие се најнајбројни. И затоа секој ден на мојот home page ме дочекуваат само исти исти исти вести од еден ред со десет граматички грешки во тој еден ред и со потекло од исти исти исти портали кои се појавуваат секој ден. Кога сето ова доаѓа преку глава, логично следува: не ги читај, пишувај!

На мене ми е најјасно на светот дека оваа состојба е наше секојдневие и не ни помислувам на некој радикален пристап на укинување. Тоа е во ред. Сосема во ред. Но, секогаш ме замислувале две работи: како да навигирам низ сите тие информации, кои ми се крајно непотребни и како тие кратки мали вести ја потценуваат публиката. И сфаќам дека пристапот мора да биде современ. На луѓето им е здосадено од напорни, спори текстови кои се пишувани како за пред најмалку 20 години кога информациите не нè бомбардираа така како денес. Треба да бидеме современи и снаодливи. Современи во пишувањето, снаодливи со навигирањето на информациите.

И решив да пишувам блог, да придонесам кон објавување на уште повеќе информации – колку ова и да изгледа иронично, може да биде и вистинскиот начин, кон едно средување на тие информации, копање на свој пат, канализирање и редење во главата. Мојата глава. Со создавање на мое место среде тој сајбер простор полн најразлични текстови, си го фокусирам моето лутање низ информациите, си го наоѓам патот, ја пишувам мојата приказна и се надевам на идни вкрстувања на патишта и приказни на други луѓе. Ова е мојот начин, да го доловам погледот на еден човек.

Лесно како цртичка на „е“

Страница со убаво испишан текст. Точна реченица, со внимателно избрани зборови, при што се внимава на звучноста, на поставување на еден збор до друг, на нагласувањето на одреден збор. Окото не смее да се мачи додека чита, умот не смее да се навраќа за да сфати, сè треба да тече природно и јасно. Тоа е за мене добро напишана страница текст, на каков било текст. И не е само до доброто пишување. Јазикот е многу повеќе од средство за разбирање меѓу луѓето или пак средство за добро пишување. Јазикот е свет. Без разлика дали е пишан или говорен, тој е свет за себе кој создава светови; кој кажува многу, дефинира, определува. Ме определува мене, тебе, ова време денес, она од пред години и децении, тоа што ќе дојде. Тој е богатство кое го сфаќаме здраво за готово, нешто што доаѓа природно, само од себе, го користиме во нашите дневни обврски, во секојдневните проблеми што ги среќаваме, во убавите вести кои ги читаме, во најсреќните моменти, тој е ние. И многу слично како и со себеси, така и со него постапуваме. Деструктивно, невнимателно, неодговорно.

Која е разликата помеѓу „се“ и „сè“? Зошто е битно наводниците да се пишуваат „“ наместо ““? Зошто е битно да посветуваме внимание кога ќе напиешеме една реченица, кога ќе објавиме една реченица? Од кога стана побитна веста од тоа како таа е пренесена? Само на мене ли ми пречи кога гледам крајно неписмен текст објавен во дневен весник? Лошо преведен текст, лошо составен текст ми ги напаѓа ушите како кога со влиљушка се гребе по чинија. Правилата се битни. Тие ја даваат структурата, тие ја создаваат рамката во која се создава тој свет. Ни ја даваат структурата на нашето мислење, во крајна линија.

Првично граматиката на нашиот јазик, структурата, корпусот на правила, ги осознаваме интуитивно, како мали, кога го учиме говорниот јазик. Тогаш светот добива име. Во исто време додека учиме да дишеме, јадеме и да се движиме во просторот, да го осознаваме допирајќи го или мирисајќи го, ние го учиме и јазикот. Та-те, ма-ма, па-па... Марија. И влегуваме во светот. Тоа е нашата иницијација. Без тоа знаење не можеме да преживееме! Светот добива име ние добиваме име.

Со јазикот го добиваме првото изразно средство. Првиот механизам кој ни овозможува да ги искажеме нашите чувства, ставови, стравови и да бидеме разбрани. Првиот комуникативен механизам, кој е најважен за прифаќање на сите наредните, затоа што јазикот и усвојувањето на неговата конструкција ни ја дава основата на која ги надградуваме перцепцијата и восприемањето на светот и неговото разбирање и ни ги дава механизмите за да влеземе во него, да учествуваме, да комуницираме. Ни го дава контекстот!

Кога ќе научиме да читаме, почнуваме рационално и свесно да ја восприемаме структурата на јазикот. Пишуваме, одговараме на прашања, расудуваме, размислуваме, се изразуваме. Јазикот од само именувач на светот станува идентитет. Го разбираме како определувачки фактор, нè дефинира. Ние, наспрема тие/другите. Учиме за разликите на јазикот низ вековите, за тоа како се користел за изразно средство, за важноста на јазикот за зачувување на идентитетот и за изразување на бунт. Јазикот станува симбол! „Слобода или смрт“ извезено на црвено знаме.

Учиме друг јазик. Англиски, најчесто. Го користиме во кореспонденцијата со странство или кога сме на пат во друга земја, за да се разбереме со светот. Не размислуваме премногу подалеку од оваа функција. Но, во некои малечки моменти, можеби сме се запрашале, зошто оваа реченица е ваква а не како во нашиот јазик? Зошто ова зборче оди на крај? Сфаќаме дека странскиот јазик е некоја поинаква песна. Дека тој зборува, исто како и мојот јазик, со гласот од минатото и сегашноста. Од едно специфично минато и сегашност. Исто како и со мојот јазик.

А кога ќе помислиме на имигрантите, луѓето кои во себе содржат два или повеќе јазици, во себе ја имаат границата на две или повеќе земји, култури и народи, сфаќаме дека јазикот со себе, како нераскинлив дел, не ја носи само историјата и културата на еден народ, тој ја изразува и личната историја, култура и патешествијата на еден човек. Содржи милиони различни гласови, акценти, илјадници различни дијалекти, начини на кажување на О, на Ќ, на У, еден куп различни нијанси на чувства, на немири и ставови. Јазикот сум јас. Јазикот се менува. Не сме ние назадни полицајци кои се придржуваат кон правила од пред еден век. Правила, кои и самите се менувале. Не заговарам слепо држење за правила. Јас зборувам за имање свест, дека јазикот сум јас. Дека тој е дел од нас и дека ние го создаваме како што се создаваме себеси. Дека е важен и незанемарлив. Дека една напишана точна реченица не е непотребен луксуз, туку нешто многу важно.

Кога бев на почетен курс по германски на факултет, професорката бараше од нас да напишеме една реченица. Една единствена граматички точна реченица со точка на крајот. Тоа беше голем успех. Една точна реченица со точка на крајот. Беше пресреќна.

Ајде почесто да ја бараме таа една точна реченица со точка на крајот и во нашиот јазик – и нека нè прави среќни. 

Како да го гледа за првпат

Се зачуди како да го гледаше првпат... Не: Ја зачуди тоа што ѝ се причини како да го гледа за првпат... Или: Ја зачуди импресијата. Како да го гледа за првпат…– Лина продолжи да ја превртува во умот првата реченица од вчерашниот расказ со која не беше задоволна. Се движеше по малите улици со силна сензација како да е лик од расказ. Реченицата уште се превртуваше во сите можни варијанти. Сензацијата беше многу интензивна. Не се обидуваше да најде поврзаност меѓу нив. Само одеше.

„Таа е една неубава, се знае со Клара...“ – дојде до неа отсечок од телефонски разговор на девојката во бел капут која само што помина покрај неа.

Како може некој да опише некого, што другиот веројатно не го знае, со придавката неубав!? Може ли да биде тоа објективен опис? Кога ќе ја прашаа дали некој е убав или не, секогаш мислеше на енергијата: убава или неубава енергија. Целосно ја презираше поделбата на изглед и ум или дух или што и да е. Луѓето се целини, неделиви. Можат да имаат убава или грда енергија, додуша и еден куп нијанси на енергија меѓу тие два спротивставени пола.

Чувствуваше како промените на нејзиното лице да ги опишува раскажувач. Проаѓајќи покрај фото-студиото/фризерница „Лик“ се насмеа на една случка со него, од пред неколку дена. Никој не помина во моментот за да ја погледне чудно. Кога луѓето одат намуртени по улица тоа е сосема нормално; целосно е чудно некој да се насмее, сам со себе. Но, ете, баш никој не помина, за да ѝ ја потврди уште еднаш теоријата.

Малку понатаму, минувајќи покај пилјарниците, лицето ѝ стана тмурно. Луѓето ѝ доаѓаа во пресрет, ја одминуваа, двајца покрај комбито за достава зборуваа за брокула, вработените во парфимеријата се мачеа да ги закачат новогодишните светилки на стаклото на излогот, ја расположија трите сијалици со различна форма закачени под натписот на една продавница... Сред таа бркотница од кратки и брзи импресии, Лина почувствува како ја стега десната нога. Ја префрли чантата на левата рака. Не помага. Но сензацијата е сè уште интензивна. Ќе го види вечер! Ќе го види вечер! Мора да го види. Тој мора да го дофати брошот со цветови на нејзиниот црно-сив шал. Сигурно ќе му биде интересен.

Ја зачуди импресијата: како да го гледаше за првпат. Како да не беше тој. Но, беше тој. Се зачуди дека заборавила колку ѝ е убав.

Откако ја одмина бившата сапунара. Таа косо поставена чудна градба што се распаѓа, сакаше да ја мисли како театар со неодоливо бифе. Си помисли дека сензацијата ќе заврши. Ќе ја заборави и нема да може да ја запише. Брзаше да ја запише и се обидуваше да се одржи во чувството. Ако дојде порано во кафèто ќе ја запише. Ако не го види ќе ја запише. Нема да го види! Ќе го запише расказот и сензацијата ќе исчезне. Нема да го види!

Неповрзани остри болки во мускулите. Сега не е само ногата. Дали е тоа симптом за пад од фикцијата?

8.12.2010