Прага во боја на пиво

Првата средба со Чешка е симпатичниот кондуктер од возот Будимпешта-Прага на Чешки железници. Насмеано и зацрвенето средовечно човече кое зборува на еклектичен странски јазик: англиско-германско-чешки со големи дози на насмевки таму каде што нема зборови…

Од Унгарија до Чешка, премините на државите се гледаат во смената на имињата на станиците и местата… 

Многу жолти полиња што ме потсеќаат на Англија, само попространи… Многу гнезда на дрвјата покрај пругата... Кули за вода, насекаде и со различни специфични дизајни, како тоа да било тренд...

Таман малку нешто да ти каже дека не си дома. Некогаш мали работи ни стануваат синоними за разликата: кровови на куќи, полиња или гнезда. Ама гнезда големи што не личат на гнезда туку на грмушки во дрвото. Тука живеат некои чудни птици што си сакаат своја сопствена крошна во крошна. Или некоја чудна болест ги фатила дрвјата во Словачка. 

Како што возот се приближува до Прага, станува посончево.

Прага не е златна поради златните кровови, туку поради бојата на пивото... 

Во пивницата „Под Сметанкоу“

Во пабот „Lokál Dlouhá“, едно од местата со најголема традиција во Прага. Пиеме пиво на шанк, под кој се гледаат три огромни метални буриња со пиво.  

                           

Пиво се пие од доцниот доручек некаде на пладне па сè до ноќните лутања. Кога се шеташ низ Прага, ја гледаш низ тој слој на блага замаеност од лесното и сеприсутно пиво. Од првото пиво земено за носење во еден премин близу најтуристичкиот дел од Прага, веднаш помеѓу локалите околу астролошкиот саат, па сè до последната кригла во еден локален паб близу зградата каде што бевме сместени во Прага 6, засолнети од неверојатно ладната последна вечер на почетокот на мај – паралелно со секојдневните делници низ различните делови на овој град со повеќе градчиња во него, имавме и спонтани пивски тури, предизвикани од секвенци на дожд или од желба да се направи пауза.

Пабовите и пивниците, најчесто се прилично стандардни: дрвени маси, неколку основни јадења (гулаш, колбаси, тестенини). Но, има и сосема поинакви локали. Барот Пропаганда е сместен во пространи подрумски простории, прилично темни и целите излепени со постери од комунистичкото минато... Кафеаната „Под сметанкоу“ однадвор е обоен во силна тиркизна боја, а внатре се шири во ходници полни со тежок мирис на цигари и храна, темен стар мебел многу сличен на оној од старата куглана во ГТЦ и репродукции на Јан Саудек по ѕидовите... 

Бевме и на некои чудни места, еден индијански паб, под ридот Петрин... една мала винарија во квартот Винохради, каде влеговме од немукает поради дождот и нè дочека уште една маса со двајца сериозни господа и прекрасна чаша сладок мускат... кафаната во која Ентони Бордејн јадеше свинска коленица „У Медвидку“... една прекрасна кафеана во склоп на некој музеј, пред плоштадот Мала страна... 

 На тарабите во Прага7

И тука сум во овој град со историја толку слична и исто толку различна од мојата, јазик кој има конструкции и лексика кои ги разбирам, комунистичко наследство кое ми е познато, но и силна култура и бројни индивидуалци чии траги се собрани и се чуваат како бесценети камења токму тука низ и во градот, на улиците, по фасадите, во музеите. Град во кој туристичка атракција е да се отиде на концерт на дела од Дворжак или на поставката на Дон Џовани која Моцарт ја правел за Прашката опера.

Споменикот на Антонин Дворжак, пред Чешката филхармонија

Но, приказната која, веројатно, долго време ќе ми биде синоним за Прага, покрај приказните за пивото и пивниците, секако е циклусот „Словенска епопеја“ на Алфонс Муха, уште еден прашки индивидуалец, од преминот кон 20-тиот век. Познат е по сликите и дизајните во артнуво стил, но создавањето на овој споменат циклус, за него претставува најбитно дело. Го работи од 1910 до 1928 со грант од американскиот бизнисмен Чарлс Ричард Крејн, чии широки бизнис интереси го носат кон Источна Европа и Средниот Исток, меѓудругото се интересира и за словенската култура. Идејата е по завршувањето да циклусот да се предаде во сопственост на градот Прага со аманет да се изгради специјален павилјон за негово постојано излагање. Една година отакако е завршен циклусот првпат е изложен во Прага. Но, набрзо доаѓа Втората светска војна и сликите од циклусот се чуваат спакувани за да не бодат очи на нацистичкиот режим, со оглед на тоа што нивниот автор, малку пред да почине во 1939 година, е испрашуван од Гестапо како претставник на јавниот живот во Чехословачка. По доаѓањето на новиот комунистички режим по војната, градот нема интерес за градење на дом за циклусот на Муха и тој останува заборавен сè до 1963 кога е изложен во замокот во градот Моравски Крумлов. Дури во 2012, по долг судски процес на градот Прага и фондацијата Муха, околу сопственоста на циклусот, платната доаѓаат во Прага во посебно крило на Националната галерија. 

Словенската епопеја на Алфонс Муха, 20 големи и неочекувано наративни платна во просторија со темни ѕидови и паноа, е изложена во посебно крило на галеријата, како правоаголен лавиринт од лицата и приказните од историјата на словенските народи. Немам фотографии од овој дел од Националната галерија во Велетржната палата, Прага 7. Се осеќаш  мал и несигурен со апаратот во рака, како пред фрески, сфаќаш дека боите и нијансирањата на просторот нема да можат да се дофатат на фотографија. Како би кадрирал, како би се поставил на светлината, кој детал би го штракнал? Па само гледам. И во право сум. Се сеќавам кога се вратив дома веднаш го побарав на интернет она платно на кое е насликана внатрешност на црква во Светагора, со зелени снопови светлина што влегува од прозорците. Зелена како апсинт. Целата слика е зелена во различни нијанси. На репродукциите не се гледа ниту половина од тоа што беше мојот впечаток. Запамти го!

Склулптури расфрлани низ една тврдина
на патот за Вишеград. Не сфатив чии се.

На пат за дома, долг едно попладне и цела ноќ, нè испраќа вистински студено време, во мај... И ние ги испраќаме сите Праги, 6, 1, 2, 3, 7, 4, 9 и засекогаш ги земаме со нас нивните отисоци и неверојатна атмосфера на чудновен град, кој ти нуди толку многу богатство во нешто толку едноставно и секојдневно како шпартање по улици, разгледување на музеи и седнување на пиво.