Има некои улици и
места кои ги поминувам постојано, барем еднаш во текот на денот. Со години. Од
кога памтам. Тие повторни поминувања создаваат еден вид огледална илузија на
бесконечност: местото се повторува и повторува едно во друго, едно до друго, во
далечина, во длабочина.
Некако со
неповикана доза на носталгија гледам на овој остров во Кисела вода, кој
останува да расте како неоткоренлива дива трева меѓу неколкуте нови пренаселени
населби згради. Ова маало од бараки на
улицата Козјак е заградено од сите страни, речиси невидливо од надвор. Од две
страни го оградуваат зградите на прометните улици Георги Димитров и Сава
Ковачевиќ (така ќе ја викам, по старо), а од другите две пазарчето на Френк
Харкорт Маниниг и пространиот двор на домот за слепи. Му пристапувам од уличето
во кое се влегува преку тротоар – не е ни улица – пред пазарчето на улицата со
најнеизговорливо име Френк Харкорт Манинг. Никогаш ја немам кажано, иако тоа е
една симпатична улица која ги пресекува другиве две прометни улици. Можно е и
на Манинг да ѝ е сменето името, но и без тоа таа никогаш не се памти по името.
Никогаш името не било одредница. Кажуваме кај пазарчето, кај Тинексот, кај
паркот, кај градинката...
Но, ова не се само неколку бараки на улицата која како камп уличка се движи во правоаглник меѓу нив, туку, со тие мои оминувања, набрзина, на препат низ нив, се повторуваат во ситни и многубројни обрасци. Важноста на овие бараки, за мене е чисто случајна, сплет на околности. Се наоѓаат на една стратешка позиција во моето маало, па за да го скратам патот по дијагонала низ уличката меѓу бараките, поминувам често оттаму. Го шетам кучето, одам на автобуска, некогаш на гости, јога, до продавница, до центар, порано на училиште. Аглите, оградите, празните плацеви обраснати со дива трева, грмушки, дрвја, дворови, обоени дрвени летви, зумбули и лалиња, натрупани гаражи од каде непрепознатлив отпад се раширил и зафаќа добар дел и од дворот, една стара кафено-бежова монтажна продавничка за која не сум сигурна дека некогаш работела, раскаллавени површини што служат за паркинг. Тука промените и грижливоста се неприметни, распаѓањето е главната карактерна црта. Таму каде што има волја на жителите нешто да променат, да доградат, подсредат, уредат, тоа и го прават, другото е оставено да скапува обраснато во трева, грмушки и дрвја, кои еднаш до двапати годишно се средуваат од општинските работници. Но овие неколку уличиња се свет за себе. Се поминува низ нив со чувство на романтизам што секогаш извира од ваквите места, но некаде отишло сѐ во неповрат. Некои од луѓето што живеат таму сигурно се надеваат дека еден ден ќе се договорат со инвеститор за да се изгради зграда на местото на нивната барака. Со задоволство ќе го дадат за градба во замена за стан, но има и такви кои ги доградиле бараките го средиле дворот ја обоиле оградата си купиле кутре. Има и такви во кои сум убедена дека никој не живее, туку ги користат можеби за остава на стар раскршен мебел, картонски кутии преполни со непотребни работи и сличен отпад, но често гледам дека светлото внатре навечер свети. Има жители коишто сакаат мачки, има такви што хранат кучиња, ги пуштаат да шетаат бездомно, па потоа ги снемува. На местото на, чинам беа, две бараки сега се издига една од најгрдите згради што сум ги видела, со една резеда-тиркизна боја и некакви баџи и двојни поткровја, никому потребни. Овие улички секогаш имаат проблем со поплави и мразови. Има цели периоди од годината кога не може да се помине таму.
Овој мал комплекс во распаѓање, сепак, ме предизвикува да пишувам, не за минливост и носталгија туку за другост, атмосфера и парчиња скриени од брзината, главните текови и потрагата по повеќе простор да ги ставиме нашите ствари. Може да се каже дека сме заглавени помеѓу две крајности: спороста на промената кога сме оставени на сопствена волја и средства и неприродната брзина со која се прават промените кога некој организирано и инвеститорски ќе ги направи. Првото личи на несмасно и негрижливо распаѓање, второто на нелогичен и непромислен прогрес. Отсекогаш ни недостигала организирана заедница, маало, улица, зграда. Линијата на помал отпор прави од населбите и маалата такви промени и длабоки пресеци, што веќе не само што не се препознатливи, туку се и невозможни за живот. Затоа во Скопје една до друга живеат, куќи во распаѓање со дворови натрупани ѓубре и комплекси згради со дворови натрупани коли. Одам пешки многу, овие остри разлики и тегнења ми пречат во чекорот и погледот. Затоа влегувам во странични улици. Имав цела мрежа од странични улици преку кои доаѓав до центар или до друго место. Сега на тие мрежи ми се испречуваат ѕидови, градби и коли.
Баракиве и призорите што се копираат во недоглед со секое поминување, ги ископирале едно врз друго и направиле длабока трага на листот од слики, отсечоци: агол со улична светилка, гипсана декорирана тркалезна маса, ограда декорирана со керамиди... знаци на препознавање, отклучувачи на други подлабоки чувства, поврзани со друго нешто, нешто на што во тие поминувања сум мислела, мисли што минувале низ годините.
И продолжувам да одам низ уличките Козјак, од каде нагоре се гледаат врвовите на околните згради, заедно со повеќедецениските дрвја во дворовите на бараките, како граница од горе. И се плашам дека и ова мало островче ќе се распадне во некое ново маало од повеќекатници, исто како што се плашам дека можеби има змии и глувци во купон од стари талпи, парчиња од мебел, кутии и други непрепознатливи нешта во дворот на онаа барака. Но, продолжувам да поминувам низ овие улички, како во некаков несвесен ритуал, затоа што таму следам една веќе силно развиена природна нарација, која инспирира, како пребарување низ нечија стара библиотека, како моќен збор што се издвојува од море од непрепознатлив џагор или како игра со огледала.
