Еднаш, сред новите преводи на Кундера, во предната соба на книжарницата Табернакул, напред на масата, најдов едно издание од 1969 на неговата „Шега“. Веднаш ја купив. Читајќи ја, помеѓу страниците, најдов испресувано ливче гинко. Тие и самите се испресувани, сплескани ливчиња, како ладало. Мора да било оставено од друга причина. Па, заборавено. Сакам да читам стари книги. Дури и да нема никакви потцртувања, ознаки, искинати страници, дамки, може да се почувствува претходно туѓо присуство. Малку подвиткани страници. Пожолтени. Брчки на кориците. Го извадив ливчето и го ставив некаде, за да не се оштети додека ја читам книгата. Никогаш повеќе не го видов. Но, се сетив, претходно, за време една средношколска екскурзија во ботаничката градина на Природно-математичкиот факултет, првпат видов дрво гинко билоба. Земавме ливчиња од растенијата, ги стававме во тетратки и ги запишувавме нивните имиња до нив, правевме набрзински хербариум, за потоа дома да ги средиме детално. Го запамтив гинкото. Не знам каде ли отидоа потоа сите тие листови, но знам дека е многу можно, сѐ уште да ја чувам таа тетратка, со празни бели листови на кои се испишани, со брз нечиток ракопис, имиња на растенија.
Без доза на носталгија, признавам дека ми недостига Табернакул. Имаше книги кои не стигнав да си ги купам оттаму, или, барем, сакав само да проверувам дека ме чекаат. Имаше списанија, чии броеви чекав да ги стигнат календарските години, едиции на руски поети, македонски заборавени писатели, нови поетски, прозни книги. Обично прво одев во втората соба, кај македонските автори, не знам зошто. Табернакул ме потсетуваше на непрочитани книги на македонски. Потоа, малку се задржував кај постарите книги на Темплум. Списанијата понекогаш ги одбегнував, затоа што со поглед сфаќав дека не се сменети од претходниот пат кога сум била, потоа продолжував во предната просторија. Кај театарската, филмската, ликовната понуда, кај изданијата на Клио. И на крај ќе дојдев до книгите на Табернакул. Секогаш имав чувство дека книги извираат од полиците, дека треба да бидам толку многу внимателна, за да не испуштам некоја. И на крајот си одев со неколку книги, сосема интуитивно одбрани, си ги понесував во рака, затоа што не сум испланирала да земам поголема торба.
Да размислуваш за книжарниците во Скопје е како да се наоѓаш на тромеѓето меѓу идејата за тоа што е книжарница - носталгијата по неколку убави книжарници - фактичкот недостиг од вистински функционални волшебни книжарници.
Во сите времиња и на сите места, книжарницата треба да привлекува, со понуда, носталгија, настан, амбиент, присуство. Сеедно. Потребно е да сакаме да сме таму, да сакаме да се задржиме таму. Секогаш да мислиме дека нешто пропуштаме, но да ја понесеме со себе сигурноста дека книгите ќе бидат таму и ќе нѐ чекаат следниот пат кога ќе поминеме.
Има една книжарница во Рим, во подземен пасаж, под сообраќајница, во стариот центар, на вкрстуваењето помеѓу виа дел Корсо и ларго Киџи, во близина на столбот на Марк Аврелиј и трговската галерија дела Колона. Поприлично прометно место, таму се слева една од главните попречни улици која тргнува од пјаца Барберини – виа дел Тритоне. Виа дел Корсо, пак, самата по себе е пренатрупана, трговска улица, која почнува од пјаца дел Пополо, а палацо Киџи е зградата на владата на Италија, со постојано полициско присуство, протести кои се одвиваат непосредно пред плоштадот. Оттука, пак, целиот стар град, почнува да се отплеткува кон реката со сиот свој туристички татнеж. Либрериа дел Чичероне е всушност по потекло од другата страна на Тибар, од под Ватикан. Создадена е во 1956 во виа Чичероне во областа Прати, резиденцијалниот дел под Ватикан. Потоа, во 1989 се преместила во пасажот под раскрсницата кај пјаца дела Колона, каде што е денеска. Имаше особена разлика кога првпат ја посетив во 2011 и потоа во 2015. Но, заедничкото е, што тој простор функционира и како пасаж. Па, додека луѓето разгледуваат книги, други едноставно претрчуваат за да преминат под прометната раскрсница. Прво ми изгледаше повеќе како премин отколку кножарница, пред две години, тоа беше сменето. Како да се нашминкале, потсредиле и дотерале. Имаше стари, ретки книги во стаклени витрини, мали џебни изданија за Рим по едно евро, многу мали тематски книжулиња за тајниот Рим, Рим на Караваџо и Бернини, старите кафеа на Рим, една прекрасна едиција. И слични други изненадувања. Излегуваш горе во градот и се враќаш во реалноста. Од спротива, во галеријата Колона, има голема книжарница Фелтринели, типична книжарница од трговски центар. Внатре, долу, во подрумот, полици со есеистика и филозофија, актуелност и политика, кои можеш со саати да ги разгледуваш. Може лесно да те стемни ако заглавиш во двете книжарници. Кога ќе излезеш од нив, можеш да бираш, дали да влезеш во Зара или да продолжиш преку виа дел Корсо, преку пјаца Колона, во уличката, па малку понатаму, до една слаткарница каде има волшебен сорбе од крушка и мандарина.
Еднаш решив дека ќе го барам ливчето гинко во другите книги од мојата библиотека. Демек, сум го ставила во друга книга. Па почнав да ги протресувам како армоники. Нормално, набрзо, прекинав. Можеби ќе морам да се помирам со тоа дека го снемало засекогаш, можеби сум го измислила, а можеби и ќе се појави некогаш помеѓу две страници.
Не е потребна носталгија, ниту патос. Сакам инспиративни книжарници кои создаваат приказни, додека си внатре, додека се шеташ низ книгите, а кои продолжуваат во тебе да се развиваат и многу по тоа. Постојат книжарници кои пишуваат приказни, исто како и книгите кои се наоѓаат во нив, или пак, како градовите во кои живеат. Тоа се ненаметливи хетеротопии кои се покажуваат само откако ќе навлезеш во нив. Утопии – ако си дозволиш мал фантазерски каприц.
No comments:
Post a Comment